Biały szkwał to prawdziwy postrach żeglarzy, nic dziwnego, potrafi być bardzo niebezpieczny. Czym tak naprawdę jest biały szkwał? To bardzo silny prąd zstępujący, niosący ekstremalnie silne uderzenie wiatru powstałe z gwałtownej burzy. Wiatr dochodzi nawet do 140km/h i rozpyla krople, które sprawiają wrażenie białych fal. Zjawisko to występuje niezwykle rzadko i wyłącznie na morzu. Jednak na dużych jeziorach mazurskich takich jak Mamry może spotkać nas zwykły szkwał. Czy wiesz jak zachować się podczas szkwału?
Szkwał na Mazurach
Szkwał cechuje się silnym wiatrem o zmiennym kierunku, a jego nadejście zwiastuje chmura cumulonimbus. Chmurze tej często towarzyszy kołnierz burzowy, który powoduje wiry powietrza, nazywane właśnie szkwałami. W przypadku zbliżania się chmury cumulonimbus, załoga jachtu niezwłocznie powinna przygotować jacht na uderzenie silnego wiatru.
Z powodu nagłości występowania szkwału czasu na przygotowanie jest niewiele. Trzeba być więc bardzo uważnym, aby móc jak najszybciej zauważyć jego nadejście. Przede wszystkim cały czas kontrolujcie warunki pogodowe. Obserwujcie niebo i wypatrujcie sygnałów świetlnych wczesnego ostrzegania. Kiedy zauważycie pogorszenie pogody, jak najszybciej płyńcie w kierunku portu lub osłoniętego brzegu.
W 2007 roku alarmowano o wystąpieniu białego szkwału na Mazurach. O wydarzeniach z tego dnia można było usłyszeć we wszystkich mediach w Polsce. Podczas tej tragedii zginęło 12 osób i zatonęło co najmniej 15 jachtów. Tuż po zakończeniu szkwału ratownicy WOPR rozpoczęli akcję ratunkową, wyławiając z wody ponad 80 osób. Burza, która tego dnia przeszła nad Mazurami zyskała jednak swoją nazwę niesłusznie.
Biały szkwał pojawia się nagle z jasnego, niebieskiego nieba. W tym przypadku nadejście burzy było widoczne już na dwie godziny przed jej rozpoczęciem. Przed przyjściem wiatru można było zaobserwować niskie chmury cumulonimbus, które szybko się nawarstwiały. Burzy towarzyszyły silne prądy zstępujące. Dodatkowo występował bardzo silny wiatr i spienienie powierzchni jeziora.
Biały szkwał pojawia się nagle z jasnego, niebieskiego nieba. W tym przypadku nadejście burzy było widoczne już na dwie godziny przed jej rozpoczęciem. Przed przyjściem wiatru można było zaobserwować niskie chmury cumulonimbus, które szybko się nawarstwiały. Burzy towarzyszyły silne prądy zstępujące. Dodatkowo występował bardzo silny wiatr i spienienie powierzchni jeziora.
Jak przygotować jacht na biały szkwał
Na Mazurach niedopuszczalna jest żegluga, gdy siła wiatru przekracza 6B. Powyżej tej wartości ubezpieczyciel może nie uwzględnić ewentualnych szkód. Jednak jeśli nie udało Wam się w porę dotrzeć do bezpiecznego brzegu, a szkwał się do Was zbliża, przygotujcie jacht na nadejście fal uderzeniowych. Przede wszystkim cała załoga musi znaleźć się na pokładzie, aby w razie wywrotki nikt nie utknął pod pokładem. Załóżcie kamizelki ratunkowe, a następnie pozamykajcie wszystkie okna i otwory, aby woda nie mogła dostać się do kabiny. Zabezpieczcie również luźne przedmioty znajdujące się w kokpicie i pod pokładem.
W przypadku siły wiatru powyżej 8B należy zastosować techniki żeglowania stosowne do wiatru sztormowego. Wszystkie metody walki ze szkwałem nazywane są sztormowaniem.
Jak zachować się podczas szkwału?
Przede wszystkim należy dobrać żagle do istniejących warunków. Zbyt duża powierzchnia żagli w kursach na wiatr powoduje zwiększenie przechyłu oraz duże obciążenie masztu. Ruchy kadłuba stają się bardziej gwałtowne i zmniejsza się sterowność. Natomiast jeśli powierzchnia żagli będzie zbyt mała, prędkość jachtu będzie niewystarczająca. Uderzenia fal mogą spowodować uszkodzenia jachtu, a silne kołysanie zmniejsza możliwości sterowania.
Żeglowanie w złych warunkach
Dla niedoświadczonej załogi w przypadku trudnych warunków pogodowych najbezpieczniejsza jest żegluga kursem ostry bajdewind. Przy sile wiatru około 5B grot powinien zostać zarefowany. W miarę wzrostu siły wiatru należy zakładać na żaglu kolejne refy. Wraz z pogorszeniem pogody, najlepiej jak najszybciej zrzucić jeden z żagli i płynąć dalej, kierując się do brzegu, na samym foku. Warto również wybrać miecz do połowy, tak by zmniejszyć opór boczny. W sytuacji, kiedy jacht zaczyna się przechylać, należy ostrzyć. Dzięki temu nabieramy prędkości, a łódź jest bardziej stabilna. W przypadku jednostek mieczowych, w których siła powierzchnia ożaglowania i moment prostujący jest ograniczony ciężarem załogi, najlepszym rozwiązaniem jest odpadnięcie do pełnego baksztagu lub fordewindu. Manewr ten należy wykonać na wierzchołku fali, tak by wiatr pozorny był stosunkowo słaby dzięki zachowaniu maksymalnej prędkości. Żegluga tymi kursami jest jednak trudna i wymaga od sternika maksymalnej koncentracji z uwagi na dość łatwą możliwość wywrotki.
Zachowanie podczas szkwału
Gdy pogoda znacznie się pogarsza, najlepszym rozwiązaniem w warunkach mazurskich jest całkowite zrzucenie żagli i uruchomieniu silnika. W takiej sytuacji natychmiast kierujemy się do bezpiecznego miejsca schronienia, a w skrajnych wypadkach do najbliższego brzegu.
Jeśli siła wiatru wzrasta powyżej 8B żegluga staje się bardzo niebezpieczna, a moc silnika może okazać się niewystarczająca do pokonania silnych fal. Nie należy go jednak wyłączać, wspomoże on jacht w utrzymaniu oczekiwanej pozycji podczas dryfowania. Dzięki temu zwiększamy sterowność łodzi i zmniejszamy ryzyko wywrotki. W takiej sytuacji aby przetrwać szkwał należy ustawić się na na nawietrzną, tak, aby jacht przyjął pozycję prostopadłą do fal. Ster wykładamy na zawietrzną i mocujemy. Niestety im większe fale tym wzrasta możliwość uszkodzenia urządzenia sterowego.
Co zrobić po wywróceniu jachtu?
Zawsze musimy być gotowi na wywrotkę i wiedzieć jak w takiej sytuacji postępować. Po przewróceniu się jachtu należy odpowiednio zareagować. Jeśli jacht utrzymuje się na wodzie, nie powinno się od niego odpływać. Nawet jeśli nie uda się go ponownie postawić, załoga będzie mogła na nim bezpiecznie dryfować. Większość jachtów śródlądowych po wywróceniu utrzymuje się na wodzie dzięki komorom wypornościowym. Łódź po wywrotce przyjmuje pozycję boczną, w tym momencie należy jak najszybciej zabezpieczyć maszt, tak by kadłub nie odwrócił się dnem do góry. Można to zrobić za pomocą kamizelki ratunkowej lub koła ratunkowego. Następnie należy stanąć na płetwę mieczową, aby zrównoważyć pozycję jachtu. Jeśli żagle nie zostały zrzucone podczas żeglugi, trzeba wykonać to w tym momencie. Drugie w kolejności jest złożenie masztu, co ułatwi przywrócenie kadłubowi jego normalnej pozycji. Jeśli udało nam się postawić łódź z powrotem na wodzie, uszczelniamy skrzynkę mieczową i inne otwory, którymi woda może wlewać się do środka. Następnie zaczynamy wybieranie wody z kokpitu. Po wybraniu wody stawiamy maszt i rozpoczynamy żeglugę, kierując się do portu.
Co jeśli nie udało się postawić jachtu?
Jeśli nie udało nam się postawić jachtu, warto zdecydować się na dryfowanie na nim. Opuszczenie naszej jednostki jest decyzją, którą podejmujemy jako ostateczność. Wyłącznie, gdy pozostanie przy jachcie, z jakiegoś powodu zagraża naszemu życiu.
Jeśli ponowne postawienie jachtu się nie powiodło lub jeżeli w załodze są ranni, należy niezwłocznie wezwać pomoc, dzwoniąc pod numer WOPR, 601 100 100 . Zawsze przed wypłynięciem w rejs warto zabezpieczyć telefon komórkowy przed zalaniem, tak by w razie niebezpieczeństwa móc zadzwonić po pomoc. W sytuacji, kiedy nie jest to możliwe mamy kilka możliwości wzywania pomocy:
Telefon alarmowy WOPR, 601 100 100
– Flaga lub przedmiot emitujący światło, którym zatacza się kręgi
– Rakiety lub pociski wyrzucające czerwone gwiazdy
– Sygnał świetlny SOS – trzy krótkie błyski, trzy długie błyski, trzy krótkie błyski.
Musimy pamiętać, że reakcja na warunki pogodowe zależy od wielu czynników takich jak rodzaj jednostki czy zgranie i doświadczenie załogi. Nie ma jednej, najlepszej metody poradzenia sobie z trudnymi warunkami.
Maxus 33.1 RS
- Kadłub: 10,45 m x 3,2 m
- Załoga: 8-10 osób
- Żagle: 40 m^2 (fok + grot)
- Udogodnienia: koło sterowe, ster strumieniowy, echosonda, ogrzewanie Webasto, prysznic w kokpicie, radio z MP3 i TV, bimini, szprycbuda, nagłośnienie w kokpicie, oświetlenie LED, kuchenka gazowa, mikrofalówka, lodówka
Antila 30
- Kadłub: 9,3 m x 2,95 m
- Załoga: 10 osób
- Żagle: 38m^2 (fok + grot)
- Udogodnienia: silnik 15 KM stacjonarny, ogrzewanie, lodówka Waeco, grot pełnolistwowy, patent do kładzenia masztu, rolfok na sztywnym sztagu, radio CD/MP3, instalacja 12V / 230 V, gniazdo do ładowania telefonu, 3 zamykane kabiny
Nautika 830
- Kadłub: 8,3 m x 2,9 m
- Załoga: 8 osób
- Żagle: –
- Udogodnienia: jacht motorowy dostępny bez patentu, lodówka sprężarkowa, ogrzewanie Webasto, silnik Marcury 50KM z elektrycznym trymem, instalacja wody pitnej, radio z MP3 oraz TV, kuchenka gazowa, 2 zamykane kabiny (max 6 osób).
Antila 24.4
- Kadłub: 7,4m x 2,6m
- Załoga: 6-8 osób
- Żagle: 30 m^2 (fok+grot)
- Udogodnienia: ogrzewanie Webasto, lodówka Waeco, kabestany Andersen, oświetlenie LED, bramka do kładzenia masztu, sztywny sztag, roll fok, kuchenka gazowa, kabina WC, silniki Mercury Sailpower 5KM, panel solarny.